Back to overview

Is Noord-Brabant de ontwikkelregio voor de kunsten, en hoe werken al de verschillende instellingen daarin samen zoals werkplaatsen, presentatie-instellingen en Artist in Residence programma’s? Met een busreis verspreid over twee dagen, werden verschillende bijzondere locaties bezocht en inzichtelijk gemaakt op welke wijze ieder invulling geeft aan de dynamiek van het culturele veld in deze provincie.

Op donderdag 14 november start de tweede dag van de Roadtrip in ’s-Hertogenbosch Willem Twee studios met als moderator Kurt Vanbellechem. Henri Broeren verteld in het kort over de synergie tussen deze locatie en de Willem Twee fabriek waar ateliers zijn, een poppodium en een grote expositieruimte. De zolder van de Toonzaal, een voormalig synagoge, beslaat een slordige veertig jaar van analoge apparatuur uit de muziekgeschiedenis met als topstuk de zeldzame ARP 2500. Een plek met uitzonderlijke mogelijkheden voor musici, maar ook voor andere kunstenaars die geluid onderzoeken. Via het onderwijs, via huur en als Artist in Resident.

De ochtend wordt voortgezet in het Werkwarenhuis dat zich op terrein Tramkade bevindt. Simone Kramer vertelt over Social Label en het Werkwarenhuis. Het Werkwarenhuis is ontstaan vanuit een tienjarig experiment voor creatieve ruimte in het spoorzone gebied in ’s-Hertogenbosch. Hier vind je ook het lab voor maatschappelijke vernieuwing van Social label door design te voorzien van betekenis. Het gaat hierbij om het ontwerpen van arbeid en het creëren van nieuwe kansen via de kracht van design én communicatie. Om dit te realiseren werkt Social Label samen met diverse werkplaatsen in zorgorganisaties en bedrijven in Nederland waarbij wordt uitgegaan van de kennis en kracht van de mensen die hier werken en te verbinden aan een ontwerper voor een productlijn op maat. Een uniek verhaal dat bijna zichzelf verteld, inmiddels op diverse internationale designweeks zoals o.a. in Milaan waar niet alleen de designers, maar ook de makers uit de werkplaatsen mee naar toe gaan.

Namens November Music, festival voor nieuwe muziek, spreekt Bart van Dongen, componist en oprichter van Paviljoen Ongehoorde Muziek te Eindhoven, over de talenthub muziek waarin verschillende organisaties zich sterk maken voor talentvolle musici. Eerder een pleidooi voor het loslaten van de vele regels en het gunnen van een eigen zoektocht voor nieuwe generaties zonder uitgestippeld carrièreperspectief want dat bestaat niet. Sterker nog daar kun je zelf voor zorgen door na te denken, rond te kijken en je eigen markt te creëren. Maar dit vraagt ook wel wat van de maatschappij, dat het iedereen gegund wordt om kennis te maken met kwaliteit, dat de radio ook experimentele muziek durft te draaien, zoals net over de grens gebeurt waar je wel Pierre Schaeffer kunt horen. Dat muziek een podium krijgt zonder te veel moeten nadenken over publieksaantallen. Zoals in Groningen bijvoorbeeld waar in de jaren 80 de cafés alleen langer open mochten zijn als er live muziek was. Een geweldige stimulans die geen cent extra subsidie kostte.

Na het applaus en de lunch was het een korte oversteek naar de Willem Twee fabriek waarin het Grafisch Atelier ’s-Hertogenbosch is gevestigd. Ine Rutgers, sinds september de nieuwe directeur, heet iedereen welkom en vertelt kort over het kersverse plan voor een Artist in Residence programma i.s.m. het Frans Masereel Centrum (BE) en AKV | St. Joost. Peter Koene vertelt hierna meer over de mogelijkheden en faciliteiten van de werkplaats. De lange traditie van de werkplaats is terug te herleiden aan de verschillende druktechnieken die hier mogelijk zijn waaronder hoogdruk zoals houtdruk en steendruk, diepdruk zoals het etsen maar ook de toyobo print. De onlangs aangeschafte Risoprinter, enigszins vergelijkbaar met het klassieke stencilen, biedt meer moderne mogelijkheden. Het GA heeft veel specialisten in huis, liefst zeventien werkplaatsmeesters, en deelt haar kennis door o.a. masterclasses, workshops en cursussen aan te bieden, maar waar je ook zelfstandig kan werken. Jaarlijks worden er exposities georganiseerd, de beurs Grafic Works en is er werk van kunstenaars te koop zoals bijvoorbeeld de speciale vriendenprent.

De reis gaat nu naar Eindhoven, Strijp-S. Daar zit Baltan Laboratories in het Natlab, waar verschillende organisaties gehuisvest zijn. Marlou van der Cruijsen, programma manager, vertelt hoe Baltan zich richt op onderzoek, experiment en samenwerking rondom cultureel-maatschappelijke thema’s. Zo werkt het lab samen met woningcorporatie Trudo voor een Artist-in-Residence traject over transitie op het voormalige Philips terrein Strijp-S. Momenteel wordt er door twee ontwerpers intensief onderzoek gedaan naar de (intersubjectieve) beleving van de publieke ruimte door middel van design-interventies, fotografie, deskresearch en interviews, waarbij de output gekoppeld wordt aan vraagstukken rondom gender, sociale inclusie, surveillance en stedelijke planning. Technologie is daarbij een middel om tot nieuwe vragen en kritische inzichten te komen -samen met ontwerpers, bedrijven, bewoners en andere relevante stakeholders op Strijp-S. De resultaten en projecten deelt Baltan op verschillende manieren met de buitenwereld zoals onlangs nog tijdens de Dutch Design Week.

Ad Vlems van Ecodorp Boekel presenteert bij Baltan als gastspreker de plannen van de duurzame woongemeenschap die mede aan het ontwikkelen is. Het Ecodorp begon met een gevoel dat toen hij als kersverse vader iets moest verbeteren aan de toekomst van de nieuwe generaties. Behalve het wonen en kennis delen (in samenwerking met een ecodorp in India) over duurzaam leven wil hij ook kunstenaars verbinden aan groene ambities door een Artist in Residence te bieden. Ad is erg ontvankelijk voor goede ideeën en volgde daarmee de suggestie op van Mariska van Zutven. Waarom Boekel? Dat is puur toeval want bij de zoektocht naar een locatie kwamen ze de burgermeester van Boekel tegen. Een plaats met een zekere bekendheid bij het ministerie, want “Boekel is een gemeente die de grenzen van de wet opzoekt , maar altijd in het voordeel van de burger”.

De laatste stop van de dag, en tevens afsluiting, is bij de gefuseerde organisaties Beeldenstorm/Daglicht. Twee werkplaatsen die ooit waren gevestigd op de campus van de TU Eindhoven en uiteindelijk besloten om gezamenlijk verder te gaan op een nieuwe en betere locatie. Het industriële gebouw voldoet uitstekend aan de behoefte als experimentele beeldhouwwerkplaats. Lex van Lith benadrukt dat ze geen workshops bieden, het gaat om het experiment en zo nieuwe dingen ontdekken die je niet aantreft als alleen maar uitvoert. En wat ze niet kunnen, of niet willen, werken ze samen met andere partners zoals EKWC, en Glaslab in ‘s-Hertogenbosch, maar ook met De Fabriek die wel het presentatiepodium heeft en zo zij ook kunnen bieden.

Koen Dijkman van De Fabriek licht toe dat behalve tentoonstellingen er ook werkperiodes plaatsvinden in de grote hal van De Fabriek voor een periode van twee maanden. Nu is de conclusie een tekst en een korte presentatie, maar in de nabije toekomst zal het hier gemaakte werk langer getoond worden. De grafische werkplaats Daglicht, slechts gescheiden van Beeldenstorm door enkele plastic flappen van Beeldenstorm omwille van het stof, is gespecialiseerd in groot formaat. Ontstaan vanuit een tijdschrift hebben ze op verschillende locaties gewerkt om uiteindelijk hier samen onder één organisatie verder te gaan.

Pauline Roelants van United Cowboys heeft ook eerder met Beeldenstorm samengewerkt. United Cowboys is een plek voor dans en performance waar kunstenaars in de breedste zin door fysiek handelen en uitwisseling met andere kunstvormen hun methodiek onderzoeken. Hun werkperiodes zijn niet strak gedefinieerd. Dat kan ook niet omdat iedereen zichzelf ten volle moet kunnen ontwikkelen waarbij ze wel weten dat ontmoeting,  aandacht, samen eten en drinken goed werkt. Ieder kwartaal hebben ze een Seasoning, het moment waar de resultaten van de werkperiode te zien zijn; daarvoor cureert het artistiek team een programma met kunstenaars van regionaal tot internationaal. En de naam, ooit heette een stuk dat ze maakten Untitled (Cowboys) dat een gevleugelde term werd voor herkenning, vergezichten en het pionieren.

Astrid Cats van TAC vertegenwoordigd één van de grotere vrije ruimtes in Eindhoven. Het inmiddels al zeventien jaar bestaande Temporary Art Centre is een broedplaats waar ateliers, horeca, optredens en exposities organisch met elkaar verbonden zijn. Waar kunstenaars zelf voorstellen kunnen doen en werkvormen bedenken, waaronder ook werkperiodes. Experimenteren is mogelijk, bijvoorbeeld een mini AIR genaamd Motel Win Win, door TAC-genoten bedacht. Je kunt overnachten met als tegenprestatie iets terugdoen voor TAC, de wijk, de stad of de kunst.

En, een kleine primeur, TAC verliest zijn status als ‘tijdelijke’ ruimte en zal worden aangekocht door de stichting wat het cultureel ondernemen nieuwe mogelijkheden geeft en er vierkante meters voor de kunst behouden blijven. Een mooie boodschap om mee te nemen na twee dagen van inspiratie, netwerken en kennis opdoen van de Brabantse culturele infrastructuur.

Auteur Esther van Rosmalen – Redactie Kyki Vermaire – Fotografie Tim Meijer