Back to overview

Hoe kun je in tijden van een pandemie een betekenisvolle internationale samenwerking tussen twee kunstenaars bereiken? In The Liminal Space residentie, georganiseerd door Baltan Laboratories in Eindhoven en Arts Initiative Tokyo, komen twee kunstenaars online bij elkaar en delen samen hun ervaringen over wat het betekent om je in the liminal space te bevinden. 

Teresa Feldmann

Met een tijdverschil van acht uur, een hemelsbrede afstand van ruim negenduizend kilometer en een taalbarrière tussen Nederlands, Japans en Engels – om maar te zwijgen van de vele technische complicaties van eindeloos videobellen – is de samenwerking tussen Teresa Feldmann (NL) en Seira Uchida (JP) al bij voorbaat gestart met enkele figuurlijke beren op de weg. Toch verloopt deze online samenwerking tussen de twee kunstenaars en organisaties goed. Het is de eerste uitwisselingsresidentie geïnitieerd door Baltan Laboratories en Arts Initiative Tokyo. Olga Mink, directeur van Baltan Laboratories: “Toen we merkten dat de corona-pandemie de komende maanden ons leven zou gaan beheersen, grepen we de kans het concept van residenties opnieuw uit te vinden. Waarom verbinden we kunstenaars niet online? Het onderwerp dat onze organisaties verbond, is het idee van de ‘liminal space’ – een thema dat perfect paste in onze corona-situatie: een periode van overgang en transitie, waarbij ruimte ontstaat voor reflectie en het niet-weten.” Ook mede-initiatiefnemer Shintaro Tokairin, projectmanager van Arts Initiative Tokyo, deelt zijn visie: “In deze liminal space mogen mensen falen en dingen anders doen. Het is vooral in deze pandemie belangrijk om nieuwe dingen te blijven proberen, zolang je maar bereid bent van deze fouten te leren. Ieders artistieke praktijk is veranderd in deze liminal space. Ik zie kunstenaars dan ook als de leading agents van deze tijd.”

Teresa Feldmann

Een van deze leading agents is Teresa Feldmann (NL), die zichzelf definieert als designer/maker/researcher en wannabe feminist-economist. “Alles wat ik doe in mijn werk en design is verbonden met de economie en samenleving. Ik kan niet lang de economische consequenties ontkennen. Ik ontwerp al tien jaar en wordt steeds kritischer; ik bevraag het meer en zie de politiek achter design. Als ik nu iets ontwerp, denk ik systematisch, contextueel en met het oog op de lange termijn.”

In deze liminal space mogen mensen falen en dingen anders doen. Het is vooral in deze pandemie belangrijk om nieuwe dingen te blijven proberen, zolang je maar bereid bent van deze fouten te leren.

Feldmann deelt haar definitie van liminal space en hoe deze residentie aansluit bij haar praktijk: “Liminal space klonk als een fascinerende manier om de pandemie waarin we ons nu bevinden te interpreteren. Ik begon te lezen over de theorie van liminaliteit (een toestand die een grensgebied of overgangsfase aanduidt, red.) en dit inspireerde me erg. Het was interessant dat liminaliteit je uitnodigt om speels te zijn en erkent dat de structuren op losse schroeven staan. Je kan nieuwe regels maken. Het resoneerde sterk met mijn praktijk, om speels te zijn en te bevragen.” 

 Halverwege de residentie vatte Feldmann de kern van haar onderzoek samen in de vraag ‘Bewust van de begrijpelijke corona-vermoeidheid, hoe kan een kunstenaar een verrassend speels project creëren dat onze gedeelde ongerustheid vangt? “Ik probeer speels te blijven, terwijl ik tegelijk probeer een gedeelde bron van bezorgdheid te definiëren zonder te algemeen te worden. Ik wil haast niet het woord ‘corona’ gebruiken omdat iedereen moe is het hierover te hebben, maar het is zeker een thema dat ik wil aanhalen. Dus hoe op dit een speelse manier te doen?”

Seira Uchida

Haar partner in deze residentie is Seira Uchida (JP). Uchida noemt zichzelf zowel kunstenaar als circuit bender, met het digitale domein als een van haar primaire media. “Het internet is alomtegenwoordig geworden in ons leven; het is overal als een integraal deel van ons alledaagse landschap. Je bent altijd met het internet verbonden via je smartphone. Ik ben een conceptuele performancekunstenaar en gebruik dit digitale landschap als onderdeel van de performance. Ik probeer dat landschap te verbuigen door iets ongemakkelijks en onhandigs toe te voegen, en probeer te spelen met het gevoel van orde dat verborgen ligt in deze landschappen. Door dit de doen wil ik mensen laten nadenken over dat wat aanwezig is.” In haar praktijk maakt ze gebruik van moderne visuele technieken, zoals virtual reality en 3D-scans. “Ik ben niet geïnteresseerd in hun nieuwheid, maar ik wil zien waarom mensen deze nieuwe technologieën gaan gebruiken. Wat willen ze eruit halen?”

Seira Uchida

De twee zijn geselecteerd door Arts Initiative Tokyo en Baltan Laboratories – en het is een perfecte match. Zelfs een taalbarrière weerhoudt hen niet om tijdens onze Zoommeeting elkaar telkens eraan te herinneren hoeveel ontzag ze voor elkaars werk hebben. Seira vertelt dan ook veel van Teresa te hebben geleerd: “Aanvankelijk dacht ik dat de feministische ideologieën eng waren, dat feminisme iets te emotioneels en agressiefs is. Ik hield het op afstand. Door te praten met Teresa veranderde mijn blik op wat het betekent om feminist te zijn. Mijn ogen werden geopend doordat ik werd blootgesteld aan nieuwe informatie. Ik zag in dat wat ik tot nu toe deed in mijn praktijk ook op een manier betrekking had op feministische standpunten. Nu realiseerde ik me dat een groot deel van mijn werk altijd al een feministische benadering in zich droeg. Ik lees nu meer over de feministische beweging en de notie van familie, en hoe deze in onze hoofden is ingebed.”

Ik realiseerde me dat het een heel andere ervaring is om een feminist in Japan te zijn dan in West-Europa.

Feldmann lacht: “Ik denk dat Seira zeker een feministische kunstenaar is, maar op een heel andere manier dan ik – ik denk dat ik daarin vrij subtiel ben. Voor mij is feminisme vooral het bevrijden van gedachtegoed. Ik denk dat Seira meer feministisch is op een subversieve manier en daar houd ik van! Voordat de residentie begon, bekeek ik Seira’s werk. Ik begreep het meteen en vond het ontzettend geestig en memorabel. Toen realiseerde ik me dat het een heel andere ervaring is om een feminist in Japan te zijn dan in West-Europa. Ik leerde dingen over Japan waarvan ik niet wist dat ze zo invloedrijk waren, zoals het patriarchale system met daarbij een goed gedefinieerd kader van regels.” 

Teresa Feldmann

Feldmann en Uchida werken tot eind februari 2021 samen in The Liminal Space residency. Een maand later, op vrijdag 26 maart presenteren Baltan Laboratories en Arts Initiative Tokyo een online publiek event als afsluiting van deze periode. “Wat ik hoop te bereiken aan het einde van deze residentie, is om het publiek een veelvoud te bieden aan ervaringen met betrekking op manieren om te dealen met deze liminale tijd,” vertelt Feldmann. “Het is niet mijn stijl om dingen aan anderen op te leggen; ik denk niet dat dat effectief is. In plaats daarvan probeer ik openbaringen op natuurlijke wijze teweeg te brengen bij mensen. Ik ben me ervan bewust dat dit ont-leren in kleine stapjes gebeurt, dus ook hierin probeer ik subtiel te zijn.” Uchida werkt nog toe naar een meer concreet eindproduct. “Ik denk momenteel aan een project dat 3D scanning gebruikt. Het liefst zou ik een prototype klaar hebben aan het einde van de residentie. Ik kijk ernaar uit om nieuwe documentatie te zien wat het programma genereert, waarin de processen en resultaten van mijzelf en Teresa te zien zijn.”

Seira Uchida

Terugblikkend op de residentie stel ik de kunstenaars en organisaties de vraag: is het concept van de artist in residency opnieuw uitgevonden? Kan de online residentie een vervanger zijn voor de fysieke residentie? Uchida: “Als ik een fysieke residentie vergelijk met deze online, dan merk ik dat ik tijdens een fysieke tijdens het rondwandelen ook iets interessants uit de omgeving kan halen. Je ontdekt dingen door er gewoon te leven. Bij dit online platform discussiëren we veel. We plannen specifieke tijden in voor deze discussies, die ook meer doelgericht zijn. De tijd die je doorbrengt is erg gecondenseerd, maar je kan je proces delen en nieuwe manieren van denken aanleren waarvan je je niet altijd even bewust bent, wat ook erg betekenisvol is.” Tokairin: “Niet alles hoeft virtueel te zijn. Sommige dingen moeten ook fysiek zijn, zodat er het gevoel is om dichtbij iemand te staan; niet alleen via de monitor. Maar dit is zeker een goed alternatief.” Mink vult aan: “Idealiter is het beide: de mogelijkheid om fysiek te treffen en om online te werken. Ik denk dat dat iets is wat we van deze covid-crisis kunnen leren: we kunnen veel meer online doen dan we eerder dachten. De online residentie zal echter nooit de fysieke ervaring kunnen vervangen.”

De publieke afsluiting van The Liminal Space residency vindt plaats online op vrijdag 26 maart 2021. Meer details worden binnenkort gecommuniceerd via Baltan Laboratories. 


Auteur: Linda Köke